Doğaya gitmek için hazırlık yaparken neyi taşıyıp neyi bırakacağınız aslında çok basittir. Esas yapılması gereken işinize yarayacakları götürmek ve gerisini evde bırakmaktır. Doğa sporları giyim ve malzemeleri sektöründe binlerce seçenek mevcuttur ve artık mesele aradığınızı bulmak değil, sadece sizi güvenli, kuru ve konforlu tutacak malzemelerle yükünüzü sınırlamaktır.

Çok az veya çok fazla taşımak arasındaki dengeyi tutturmak için her geziye neler götürdüğünüzü kaydedin. Her geziden sonra neleri kullandığınızı, belli bir güvenlik marjı için nelerin gerektiğini ve hangi malzemelerin hiç kullanılmadığını belirleyin. Malzeme alırken, eğer ağırlığındaki azalma, o ürünün fonksiyonlarını ya da sağlamlığını olumsuz yönde etkilemiyorsa hafif seçeneklere yönelin.


Bu bölümde en temel doğa malzemelerine değinirken iyi malzemenin neleri kapsadığını da içerecek şekilde temel doğa malzemeleri ve kamp kıyafetleri hakkında bilgi edineceksiniz.

GİYSİLER

Giysilerimiz vücudumuzun dışında yalıtkan, ince ve ılık bir hava tabakası yaratarak konforlu olmamızı sağlarlar. Yağmur, rüzgâr ve soğuk gibi etkenler bu koruyucu hava tabakasına karşı işlemektedir.

"Konfor” herkes için göreceli bir kavramdır. Doğadaki şiddetli hava koşulları, birçok insanın konfor anlayışının çok altına kadar zorlamaktadır. Doğadayken göreceli olarak konforlu olmak ancak kuru ve sıcak kalabilmekle mümkündür.

Ancak doğada kullanılacak giysilerin konfordan da önemli bir işlevi vardır. Giysilerin doğadaki öncelikli işlevi güvenliğinizdir. Uzak bir bölgeye gittiğinizde kötü havadan kurtulmak için hızla medeniyete kaçma seçeneğiniz yoktur. Ne kadar uzun sürerse sürsün güç koşullarla mücadele etmek zorunda kalırsınız.

Orta serinlikteki ısılarda bile, uzun süre neme maruz kalmak, vücudumuzun ılık hava tabakasının kaybolmasına yol açabilir. Birçok şanssız kişi kalitesiz giyim eşyası yüzünden hipotermi geçirmişlerdir. Bu, doğada en sık rastlanan ölüm sebeplerinden biridir; çok tehlikelidir ve vücut ısısının kontrolsüz biçimde düşmesi sebebiyle gerçekleşir. Giyim donanımı, soğuk ve ıslak ortamda uzun süre kalsanız da yaşamınızı devam ettirmenizi sağlayacak şekilde dikkatle seçilmelidir.

Giysi sisteminiz sıcak günlerde de aşırı ısınmaktan koruyabilmelidir. Aşırı terlemenin önlenmesindeki temel özellikler; "havalandırma" ve "giysinin nefes alması”dır. Aşırı terleme, giysilerinizi içten ısıtacak ve vücudunuzun şiddetle su kaybetmesine yol açacaktır.

Katman Sistemi

Giysilerinizi katman halinde giyinerek kullanışlılığını ve verimini arttırabilirsiniz. Katman sistemi, doğadaki çok değişken ısı derecelerine uyum sağlamanıza yardımcı olacaktır. Değişen koşullara uyum sağlamak için giysi katmanlarını birer birer eksiltin ya da ekleyin.

Doğada kullanılan giyim sistemi üç katmandan oluşur: Vücuda doğrudan temas eden katman, yalıtıcı katmanlar ve dış katman.

Vücuda doğrudan temas eden katman (iç giysiler), terlemeyle oluşan nemi dışarıya vermeli ve nem tutmadan derinin kuru kalmasını sağlamalıdır. Bahsedilen "nemi çekip dışarıya verme” işlemi, sıcak kalmanız için hayati derecede önemlidir.
Çünkü deriye temas eden ıslak giysiler, kuru olanlardan 25 kez daha fazla ısı kaybına neden olurlar.
Yalıtıcı katmanlar, ılık havayı vücudunuza yakın tutar. Tutulan veya "ölü” hava tabakasının kalınlığı arttıkça daha iyi ısınırsınız.
Genellikle, bir tane kalın giysi yerine birkaç kat hafif, bolca oturan giysi sayesinde daha iyi ısınırsınız, çünkü daha çok katman sayesinde daha çok hava tabakası muhafaza edilir.
Dış katman, ısı kaybetmenize yol açabilen rüzgar ve yağıştan korunma sağlamalıdır.

Kumaşlar

Doğada kullanılan giysiler, her biri kendine has avantaj ve dezavantajları olan çeşitli kumaşlardan imal edilirler. Giysilerde kullanılan kumaşların özellikleri aşağıdaki tabloda belirtilmiş ve özetlenmiştir.

Tablo 1. Kumaşların özellikleri
Kumaş	Avantaj	Dezavantaj	Kullanımı
Polyester	Çabuk kurur, rahat, hafif, bazı türler ıslakken de yalıtmaya devam eder.	Pahalı. Bazı türleri koku tutar.	İlk kat giyilen tişört ve uzun iç giysiler, yalıtıcı tabakalar (uzun iç giysi, fleece ceket ve pantolonlar) şapka, eldiven, çorap.
Poliproplen	Çabuk kurur, hafiftir.	Pahalı, biraz kaşındırıcı, kokuturlar.	Polyester ile aynıdır.
Naylon	Sağlam ve dayanıklı, hafif, ucuz, değişik türleri aşınma ve rüzgara dayanıklıdır.	Su emer, oldukça yavaş kurur.	Ceketler, rüzgâr giysileri, üst eldivenler, nefes almaz çoraplar.
Spandeks	Elastiktir.	Dayanıklılık ve nemi emip dışarı özelliklerini bozar. Yavaş kurur.	Birçok giyside kumaşa karıştırılarak kullanılır.
Yün	Islakken de yalıtıcı özelliğini yitirmez. Orta düzeyde rüzgar ve aşınmaya dayanıklıdır. Ucuzdur.	Yavaş kurur. Ağır ve hacimlidir. Kaşındırır.	Yalıtıcı tabakalarda kazaklar, gömlek ve pantolon, şapka, eldiven ve dış çoraplarda kullanılır.
Pamuklu	İyi nefes alır, sıcak havada rahattır. Kuru haldeyken işlevseldir. Ucuzdur.	Çok su çeker ve tutar. Islanınca yalıtıcı özelliklerini kaybeder. Çok yavaş kurur.	Yoğun aktivitelere uygun değildir. Ancak harici olarak; sıcak iklimlerde kullanım için tişörtler, güneş şapkaları, bandanalar.

Su Geçirmez/Soluyabilir Kumaşlar

Yağmur ceketleri ve pantolonları genellikle naylondan imal edilmektedir. Naylon, tek başına su geçirmeme özelliğine sahip değildir. Bu nedenle bir dizi özel işlemden geçirilir.

En temel yöntem, naylon kumaşı poliüretan gibi su geçirmez, soluyamayan bir malzemeyle kaplamaktır. Poliüretan kaplamalar, hafif ve göreceli olarak ucuzdur ama aşınma ve çürümeye karşı dayanıklı değildirler.

Poliüretan, yağmuru geçirmese bile ter ve su buharlarını da içeride tutar. Doğada zorlu bir aktivite yapıyorsanız attığınız ter yalıtım katmanlarını içten ısıtacaktır. Kapaklı bir strafor (köpük) bardağa kahve koyduğunuzu düşünün. Bardağı kapadığınız zaman kahvenin buharından gelen su kapağın iç kısmında yoğunlaşacaktır. Aslında vücudunuz da bardaktaki kahve gibidir. Eğer ter dış katmandan çıkacak bir yol bulamazsa kuru kalamazsınız.

Su geçirmez/soluyabilir katmanlar, bu sorunu çözmek için tasarlanmıştır. Naylon dış katmanın iç kısmına uygulanan bu kaplamalar santimetrekarede milyarlarca mikroskobik gözeneğe sahiptir. Vücudun oluşturduğu ter, yağmur damlacıklarından çok daha küçük su molekülleri hâlinde dışarı atılmaktadır. Su geçirmez/soluyabilir kaplamadaki gözenekler terin dışarı atılmasını sağlayacak kadar genişken, yağmur damlacıklarının içeri girmesini önleyecek kadar da küçüktür. Böylece kaplama soluyabilirken suyu da geçirmez.

İçlikler (Vücuda Doğrudan Giyilen Katman)

Soğuktan korunma, uygun uzun giysilerle başlar. Bu amaç için en uygun kumaşlar, teri emip dışarı veren poliproplen ve polyesterdir.

Koyu renkli uzun iç giysiler daha çok ısı çekip daha sıcak tutar ve güneş altında daha hızlı kururlar. Güneş yanığı veya böceklerden korunmak için uzun iç giysilerin tercih edileceği sıcak günlerde açık renkler daha kullanışlıdır.

Tişört ve Kısa Pantolonlar

Tişört, kısa pantolon ve iç çamaşırı tam bir katman oluşturmasalar da uzun iç giysilerle aynı işlevi gösterebilecek şekilde seçilmelidir. Diğer bir deyişle terlemeyi dış tabakalara iletmelidirler.

Sıcak havalarda teri dışarıya iletmek gereksizdir. Bu nedenle pamuklu bir tişört veya askılı atlet yeterlidir. Ancak daha serin dağ iklimi için pamuklular uygun değildir. Orta serinlikte ve hafif rüzgârlı bir günde doğada tempolu yürürken pamuklu tişört terlemeden dolayı sırılsıklam olur ve mola için durduğunuzda çok üşüyebilirsiniz. Böylesi durumlar için sentetik kumaştan tişörtler daha uygundur. Tişört, serinlik için açık renkli ve iyi havalandırma için orta bollukta olmalıdır.

Kısa pantolonlarda havalandırma ve aşınmaya dayanıklılık önemlidir. Bolca içinde naylon filesi olan naylon bir şort genelde uygundur. Pamuklu kısa pantolonlar, terle ıslanınca rahatsız edecek biçimde sürtünme yaptıkları için doğada tercih edilmez. Ilık günler için kullanılan bir giyim kombinasyonu; hafif, uzun polyester iç giysi üzerine şort giyilmesi şeklindedir.

Yalıtkan Tabaka (Orta Katman)

Soğuk havalarda hem gövdeniz hem de bacaklarınız için birkaç değişik yalıtkan katmana ihtiyaç duyarsınız. Vücudun üst kısmı için tabakalar kalın, uzun iç giysi, yün gömlek, kazak veya tüylendirilmiş sentetik (fleece-polar kumaş) ceketten oluşabilir. Bacaklar için kalın, uzun iç giysi, yün veya tüylendirilmiş sentetik (fleece-polar kumaş) pantolonları seçin. Bu konuda çok seçenek olmasına rağmen esas amaç ıslakken de ısıtabileni bulmaktır. Pamuklu kalın gömlek ve kot pantolonları evde bırakın.


Gömlek ve kazakların boyu uzun olmalıdır. Bu da pantolonun içine sokmak veya üstüne çekmek için gereklidir. Pantolonla bel arasındaki boşluk vücut ısısının kaybolmasına yol açar. Uzun boğazlı iç giysiler ve kazaklar çok az ek ağırlık karşılığında belirgin ısı kazancı sağlarlar.

Yalıtkan pantolonlar; hareket kabiliyeti için bol, elastiki malzemeden imal edilmiş, rüzgâr ve aşınmaya karşı dayanıklı olmalı ve sağlam yüzlü, sık örgülü bir kumaştan yapılmalıdır. Yün ve yün-polyester karışımları buna uygundur. Fleece- polar kumaştan üretilen pantolonlar daha hafif olmasına rağmen yün kadar rüzgâr ve aşınmaya dayanıklı değildir. Dizleri ve kalça kısmı destekli ve ayakkabılarınız ayağımızdayken pantolonu giyip çıkarabilmenizi sağlayacak uzun yan fermuarları olan pantolonları tercih edin.

Dış Katman

İdeal dış giyim katmanı; yalıtkan, rüzgar ve su geçirmeyen ve tamamen soluyabilir malzemeden üretilmiş olmalıdır. Hiçbir giyim malzemesi bu özelliklerin tamamına sahip değildir ancak mümkün olduğunca bunlara ulaşan farklı seçenekler mevcuttur;

Tercihlerden biri mesela çok işlevli bir dış giysi soluyabilir (Şekil 9.1) kumaştan üretilmiş yağmur pantolonu ve parka kullanmalısınız.

Diğer bir seçenek de iki dış katman taşımaktır. Soluyabilir bir rüzgârlık setinin yanı sıra soluyamayan bir takım yağmurluk gibi. Bu stratejiyle, esintili ve bazen de hafif yağışlı havalarda rüzgârlık, şiddetli yağışta ise yağmurluk giyilir.

Baş Giyim Malzemeleri

"Ayakların soğuksa, şapka tak." eski bir deyiştir. Şapkayla korunmayan kafan âdeta bir radyatör işlevi görür ve vücudun toplam ısı kaybının yarısından fazlası buradan gerçekleşir. Bahsedilen eski deyiş doğrudur, çünkü vücut soğudukça, daha hayati organları (kafa gibi) ısıtmak için bacak ve kollara giden kan akışını azaltır. Bir şapka ya da bere takmak bu etkiyi tersine çevirecektir.


Sıcak tutacak yalıtıcı başlıklar, yün, poliproplen veya polyester fleece'den yapılır. Balaklava (Şekil 9.6.) oldukça kullanışlı yalıtım giysisidir çünkü hem yüzü ve boynu korur hem de gerektiğinde bere gibi kıvrılabilir.

Ense ve kulakları koruyan pamuklu güneş şapkaları, sıcak havalarda doğada kullanılmaktadır. Son yıllarda çok amaçlı kullanımlı bandalar da tercih edilmektedir. Bu bandalar çok hafif ve pratiklerdir. Bunları bere, bandana, balaklava, boyunluk, toka ve maske olarak kullanabilirsiniz.

Eldivenler

Vücudumuzun çok soğuk havada ellere giden kan akışını azaltma eğilimi, parmaklarımızı belki de vücudun en zor sıcak tutulabilen uzuvları hâline getirmektedir. Kan dolaşımındaki bu azalma mesela fermuarı çekmek veya düğüm atmak gibi parmaklarla yapılan işleri zorlaştırır. Bir gezinin rahatlığı ve güvenliği için hayati derecede önemli olan eldivenleri dikkatlice seçmek büyük deneyim gerektirir. Karar, genellikle ya ısıdan ya da hareket kabiliyetinden birini seçme ikileminde tıkanır. Çoğunlukla eldiven kalınlaştıkça daha iyi ısıtır ama hareket kabiliyetini azaltır.


Giysilerdeki katman kavramı eller için de geçerlidir, ancak kat kat üstüne giyilirse parmaklardaki dolaşım kesinlikle engellenecektir. İlk katman bir çift eldiven olabilir, bunun üstüne eklenecekler tek parmaklı eldiven türünden olmalıdır. Tek parmaklı eldivenler daha sıcak tutar. İnce, beş parmaklı iç eldivenlerin üstüne giyilen tek parmaklı iç ve dış eldivenlerden oluşan bir katman sistemi genellikle iyi işler.