Çukurca, Hakkari'nin ilçelerinden biridir. İle bağlı en büyük yerleşimdir. Eski ası Çal’dır. İlçenin güneyi Türkiye ile Irak arasındaki sınırdır. Doğusunda Yüksekova, batısında Şırnak, kuzeyinde de Hakkari il merkezi bulunur. İl merkezine 75 kilometre mesafede konumlanmıştır.

Bölgede başlıca geçim kaynağı hayvancılıktır. Elverişli tarım arazileri açısından zengin değildir. Fakat burada nar ve incir yetiştiriciliği yapılabilmektedir. Yerleşimin etrafı dağlarla çevrilidir. Bölge bahar aylarında yeşil ile kaplanır. Dağlar güzel bir manzara oluşturur. Nüfus açısından çok yoğun olmayan ilçede tarihi yapılar ve doğal oluşumlar dikkat çeker. Çukurca'nın tarihine kısaca göz atalım.

Çukurca Tarihi

Çukurca'nın bulunduğu alanda ilk yerleşimin ne zaman ve kim tarafından kurulduğu henüz bilinmemektedir. Fakat Urartular zamanında burada bir yerleşim olduğu bilinmektedir. Sonraki dönem kayıtlarında ise Abbasilerin bölgede olduğu görülür. Bu dönemde yerleşime Mir adı verilmiştir. Mir, küçük yerleşim anlamına gelen bir kelimedir.


Selçuklular dönemine gelindiğinde Çukurca İmadiye Beyliği’ne bağlanmıştır. Selçuklulardan sonra da Osmanlı'nın sınırlarına dahil olan topraklar bu dönemde ise Hakkari Beyliği’ne tabi olmuştur. İlerleyen dönemde Çarlık Rusya ve Nasturiler burayı yağmalamış ve harap etmiştir. Ardından Musul sorunu ile gündeme gelen ilçe 1926’da yapılan Ankara Anlaşmasıyla Türkiye toprakları içinde yer almıştır. Hakkari Çukurca 1973 yılında da ilçe statüsüne girmiştir.

Tarihi ve doğal yapıları ile öne çıkan Çukurca’da gezilecek yerler listesini sıraladık.

Emir Şaban Medresesi

Emir Şaban Medresesi ilçedeki Osmanlı dönemi eserlerinden biridir. 16’ıncı yüzyılda inşa edilen eğitim kurumu uzun yıllar bölgeye hizmet etmiştir. İnşa edildiği tam tarih bilinmemektedir. İlçede aynı isimde bir de cami bulunur. Medrese gibi bu cami de tarihi öneme sahiptir. Son yıllarda restore edilmiş ve ibadete açılmıştır.

Çukurca Kalesi

Çukurca Kalesi hakkında günümüzde pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Fakat yapının Urartular dönemine ait olduğu düşünülmektedir. Bir kısmı günümüze ulaşan bu değerli yapının hemen altında da tarihi taş evler bulunur.

Tarihi Taş evler

Tarihi taş evler Çukurca’da kaleye yaslanmış şekilde inşa edilmiştir. Yapı malzemesi olarak kesme taş kullanılmıştır. 700 yıllık bir geçmişe sahip olan evleri kale evleri olarak yapılmıştır. Bazılar birkaç katlı olan evler büyük oranda günümüze ulaşmıştır. Yakın zamana kadar yerleşim yeri olarak kullanılan tarihi taş evler günümüzde boştur. Aslına uygun olarak restore edilmeyi beklemektedirler.

Su Arkı

Tarihi su arkı ilçenin Kuzey Bey Mahallesi’nde bulunur. Yapı malzemesi akit taştır. Arkın içine taş merdiven ile inilir. Burası yaklaşık 5 metre derinliğinde, 3 metre enindedir. Su arkının yakınlarında da 4 adet su sarnıcı bulunur.

Çukurca Nerede? Nasıl Gidilir?

Çukurca ile bağlı olduğu Hakkari arasında 75 kilometre mesafe bulunur. Hakkari'den veya Şırnak’tan sefer düzenleyen toplu taşıma araçlarıyla ilçeye ulaşılabilir. Özel araçla gitmek isteyenler batıdan geleceklerse Cizre, Şırnak, Uludere istikametinde ilerleyerek ilçeye varabilirler.

Çukurca Haritası