Hz. Yuşa, üç dinde kabul edilen ve sayılan bir peygamber. İsrailoğulları'nın Hz. Musa'dan sonraki lideri. Hz. Musa Peygamber'in yeğeni, vekili ve ardından gelendir. Hz. Yusuf'un soyundan gelen Nun'un oğludur. Annesi ise Hz. Musa'nın kız kardeşi.

Farklı kültürlerde isminin birçok versiyonuyla karşılaşılabilir; Yeşû, Yesu, Joshua, Yehoşua, Hoşea, Josue, Jose, Jesus ve İsa gibi. Bizde Arapça ismiyle bilinir ve anılır: Yuşa ibn Nun, yani Nuh'un oğlu Yuşa. İsmi İbranice "kurtuluş" kökünden türemiş, anlamı ise "Tanrı kurtuluştur" demek.

Hikayesi Çıkış, Sayılar ve Yuşa kitaplarında anlatılır. Tora'da adının Efraim kabi­lesinden Nun oğlu Hoşea olduğu ve Musa'nın ona Yuşa diye hitap ettiği yazılıdır.

İsrailoğulları'nın Mısır'dan çıkmalarından evvel Mısır'da doğdu. Hz. Musa tarafından yetiştirildi. Onun yakın hizmetinde bulundu. Aynı zamanda yakın dostu ve sırdaşı oldu.

Kavmini Firavun'un zulmünden ötürü Mısır'dan çıkarıp Tih Sahrası'na hicret ettirirken de Hz. Musa'nın yanındaydı.


Ayrıca Hazreti Musa'nın Kenan illerini araştırmak üzere gönderdiği on iki casustan biridir. Hz. Musa, Hz. Hızır'la görüşmeye giderken de yanında güvenilir yoldaş olarak yine o vardı.

Hz. Musa'nın ölümünden sonra Kenan illeri denilen Erîha, İlyâ ve Belka şehirlerini fethetti. Arz-ı Mev'ûd diye bilinen Filistin ve Şam diyarlarını ve Kudüs'ü ele geçirdi. İsrailoğulları'nı göçebelikten kurtardı ve onları Arz-Kenan'a tamamen yerleştirdi. Toprakları on iki kabile arasında bölüştüren de odur.

Hz. Yuşa (A.S.), Musa'ya (A.S.) bildirilen dinin esaslarına göre amel etti ve insanlara da bu şekilde tebliğini yaptı.

"Yuşa Kitabı"nda 110 yaşında, İslami kaynaklarda ise 127 yaşında öldüğü söylenir. Rabinik literatürde sadık, mütevazı ve bilge bir kişi olarak resmedilir.

Karayağız, orta boylu, güzel yüzlü, iri gözlü, yassı göğüslü görünüşe sahip. Bunlar da İslami kaynaklarda dile getirilen Hz. Yuşa tasviri. Ayrıca yüz güzelliği olarak Hz. Yusuf'u andırdığı da söyleniyor, cesur, kahraman, yiğit, harp taktik ve tekniğinde yetenekli olduğu da.

İbrani takvimine göre 26 Nisan'da öldükten sonra Gaaş Dağı'ndaki Timnath Serah'ta gömüldü. Bu yerin bugün Kifl Hares olduğu varsayılıyor.

Diğer kaynaklarda ise kabrinin yeri ile ilgili birkaç farklı rivayet var. Birincisi Nablûs veya Halep yakınındaki Mearre şehrinde der. İkincisi Bağdat'ın Dicle kenarında bulunan Şuniziyye Mezarlığı'nda olduğunu söyler.

Üçüncüsü ise İstanbul Beykoz'daki onun ismiyle anılan tepede gömülü oldu­ğunda ısrar eder. Oysa Hz. Yuşa İstanbul'a hiç gelmemiş. Kıssalarında anlatıldığı üzere Yuşa Peygamber ile Musa Peygamber yolculukları sırasında Mecme-ul Bah­reyn adında bir mevkiye gelmişler. Daha sonra Yuşa Peygamber de burada vefat etmiş.

Rivayet, sırtını bu kıssaya yaslamış anlaşılan. Mecme-ul Bahreyn, Arapçada "iki denizin buluştuğu, bir araya geldiği yer" demek. Dolayısıyla burası İstanbul Boğaz'ı ile Karadeniz'in buluştuğu yer olmak zorunda değil illa. Pek ala dünyanın başka bir yeri de olabilir. Mezarın bir veliye veya havarilerden birine ait olma ihtimali de var. Bulunduğu alan toplu şehit mezarlığı bile olabilir.

MUHİT/TÜRBE

Türbenin bulunduğu yer Beykoz, Anadolu Kavağı'nda Boğaz'ın en görkemli tepesinde. Tepe bugün Yuşa Tepesi ismiyle anılıyor. Önceki ismini hatırlayan yok. Rakımı 201 metre. Kuzeyde Yoros Kalesi ile komşu.

Üstü açık türbedeki mezar yaklaşık 17 metre. Bu kadar uzun olmasını birden fazla mübarek zatın burada gömülü olmasına bağlıyorlar. Bir başka açıklama ise mezarın tahmini olarak bu aralıkta bir yerde olmasından ötürü bu kadar büyük tutulduğunu söyler. Bir diğer sebep de, kabir keşfedildiğinde o uzunluktaki alana koyunların basmaması ve hep etrafından dolaşmasıymış.

Bu alan öteden beri çeşitli dinlerce de kutsal kabul edilmiş. Önceleri bir Zeus tapınağı varmış mesela burada. Sonra Bizans döneminde Hagios Michael adına bir kilise yapılmış yerine. Aradan yüzyıllar geçmiş. Sonra 1509'daki depremde kilisenin tamamen yıkıldığına dair bir kayda rastlıyoruz Osmanlı döneminde. Hz. Yuşa'nın kabrinin keşfi de Kanuni devrine denk gelir. Keşfeden ise Beşiktaş'taki Yahya Efendi Hazretleri. Evren boşluk kabul etmiyor anlaşılan, kutsallık da...

1755'de bir mescit yaptırılır tepeye. Banisi Sadrazam 28. Çelebizade Mehmet Sait Paşa. Çoktan keşfedilmiş olan ve halk arasında Yuşa Peygamber'e ait olduğuna inanılan mezarın etrafı da kâgir bir duvarla çevrilir. Türbenin bakımı için görevliler atanır. III. Selim döneminde ise halktan aşırı bir ilgi görür mekan ve kontrol edilemez bir izdiham yaşanır. Bu yüzden "fitneye mahal olmasın" gerekçesiyle mevlit okunması bile yasaklanır.

Yuşa Mescidi bir yangın geçirir sonra; Sultan Abdülaziz döneminde. 1863'de aslına uygun olarak yenilenir. Dahiliye Nezareti'nin istatistik cetvelinde artık "Yuşa Aleyhisselam Dergahı" olarak anılmaya başlar. Yuşa Tepesi adı da galiba o dönemden kalma.

1990'larda Beykoz Müftülüğü buralarda bir yenileştirme faaliyetine girişir. Görevli lojmanları, kültür evi, kütüphane, yemekhane, şadırvan gibi sosyal ve kültürel amaçlı müştemilat inşa eder. Caminin ve çevresinin bugünkü görünümü büyük ölçüde o dönemdeki çabaların ürünü.

Şimdi, buna benzer her ziyaret mahallinde görülen, dini objeler ve yerel ürünler satılan dükkanlarla çevrilmiş durumda. Hala ilgi odağı, hala yoğun ziyaretçisi var. Özellikle üç aylar ve Ramazanlarda boş günü yok denebilir. Diğer zamanlarda da özellikle hafta sonu sabah namazlarında yer bulmak imkansız neredeyse. Tepeden deniz manzarası eşsiz. Etrafı ormanlık; dinlenmeye ve kafa dağıtmaya birebir.

HURDA TEFERRUAT/MERAKLISINA

• Yuşa peygamberin duası neticesinde gerçekleşmiş, bilinen üç büyük mucizesi var. Birincisi, Şeria (Ürdün) Nehri'nin ikiye ayrılıp bir yol haline gelmesi. İkincisi kuşatma yaptıkları aşılmaz bir kalenin surlarının deprem neticesinde yıkılması, üçüncüsü ve belki de en büyüğü ise Kudüs'ün fethi sırasında güneşin batışının gecikmesi.
• Şiilikte Hz. Yuşa'nın imam olduğuna inanılır.
• Hz. Yuşa'ya ait olduğu söylenen bir türbe de Gaziantep'te. Boyacı Mahal­lesi'nde Boyacı Camii'nden Kavaflar Çarşısı'na doğru uzanan sokakta bulunan türbede bir sahabe olduğuna inanılan Pirsefa Hazretlerinin de kabri var.
• Türbenin ve caminin bulunduğu alan ikinci derece askeri güvenlik bölgesi içinde kaldığından bir dönem yıllarca ibadete ve ziyarete kapalı kalmış. Sonraları ilk önce sadece cuma günleri olmak üzere ibadete açılmış, daha sonra bu sınırlama da kaldırılmış. Cami müştemilâtı ve çevresi hâlen askeriyeye dâhil. Tel örgülerin sebebi de bu.
• Tefsirciler Mâide Sûresi 23. ayetinde ve Kehf Suresi 60-65. ayetlerinde bildirilen Hz. Musa'nın Hızır Aleyhisselam ile görüşmek üzere yolculuk ettiği sırada yanında bulunan gencin Yuşa Hazretleri olduğunu söylerler.
• Aziz Mahmud Hüdayi, Telli Baba ve Yahya Efendi ile birlikte Boğaz'ı koruyan ve gözeten dört manevi bekçiden birisi olduğuna inanılır.

Yuşa Hazretleri Türbesi Nerede, Nasıl Gidilir?

Toplu taşımayla buraya ulaşmak oldukça eziyetli; önce Üsküdar'dan Beykoz otobüsleri veya minibüslerine binmeli, sonra da Beykoz Ortaçeşme'den 15A numaralı Anadolu Kavağı otobüsüne... Şoföre sizi Yuşa (A.S.) türbesinde indirmesini söyleyin. İndiğiniz yerden sonra da 5 dakika yokuş çıkılacak.

Özel araçla gidilecekse Beykoz'a geldikten sonra tabelaları takip etmek yeterli.