Şimdi Batman'a bağlı bir ilçe olan Sason eskiden Kozluk ve Mutki’yi içeren dağlık bir bölgenin adıymış. Erişilmesi güç dağlar Sason’u korunaklı bir yer yapmış, yüzyıllar boyunca koca koca devletler Sason’u teslim alamamış, bu durum Ortaçağ’da da, Osmanlı döneminde de değişmemiş; Sason’un yerel Ermeni beyleri bağımsızlıklarını korumuşlar.

Sason Tarihi

Sason Ermenileri Osmanlı'nın son yıllarında isyanlarıyla ünlenmişler. 1891 yılında Hampartsum Boyacıyan öncülüğünde Batılı devletlerin Ermeni Sorununa dikkatini çekmek için başlattıkları ayaklanma ancak 1904 yılında bastırılabilmiş; Ermenilerin bir bölümü topraklarını terk etmek zorunda kalmış. Ardından 1926 yılında Kürtler ayaklanmış ve Kürtler de kalan Ermenilerle birlikte sürgüne gönderilmiş.


Şimdi Sason’da yaşayan halkın büyük bölümü Arap kökenli. Arazinin büyük bölümü dağlık, bir bölümü de ormanlarla kaplı. Sason’da yaşam kayalık yamaçların ve uçurumların kıyısında sürüp gidiyor. Dilerseniz yazımızın kalan kısmında Sason'da gezilecek yerler listemizi inceleyelim.

Sason Kalesi

Sasonla ilgili öykülerin çoğu Sasunlu Tavit Söylencesi’ne dayanıyor. Eski Sason cevizi bol anlamına gelen Kabilkoz olarak adlandırılıyormuş. Kaleyolu (Bozukan) köyü yakınlarında, Sason kalesinin eteklerinde bulunan eski yerleşim cumhuriyetten sonra şimdiki yerine taşınmış. İlçenin içinde görülecek pek bir şey yok, çarşısı da küçücük. Sasunlu Tavit Söylencesi’ne göre kaleyi ve kenti Araplar zamanında o zamanki kralın izniyle Sanasar ve Bağdasar adında iki kardeş inşa etmiş. Kaleye adını ak sakallı bir dede koymuş; dede kalenin yüksek duvarlarını görünce şaşırmış ve buraya sütun anlamına gelen Sasun adını vermiş. Şimdi kaleden geriye iyice harap olmuş yıkıntılar kalmış.

Sevek Deresi Mesire Alanı

Yemyeşil vadilerin arasındaki ilçede buz gibi suların aktığı birçok mesire yeri de bulunuyor. Bunlardan biri de ilçe merkezindeki birçok ulu çınar ağacının içinden akan Sevek Deresi.

Bedros Arakyal Manastırı

Sason çevresinde Ermenilerden kalma en önemli yapı Meşeli köyünün Turnalı (Komk) mezrası yakınlarındaki Bedros Arakyal Manastırı. 2000 metre yükseklikteki manastır halk arasında Komk Kilisesi olarak biliniyor. Bir zamanlar bölgenin dini merkezi olan manastırdan günümüze büyük ölçüde sağlam durumda olan bir kilisenin kalıntısı ulaşmış.

Maruta Parstır Asdvdzazin Ermeni Kilisesi

2973 metre yüksekliğindeki Mereto (Aydınlık) Dağı’nın zirvesinde Maruta Parstır Asdvdzazin adlı bir Ermeni Kilisesi bulunuyor. Halk arasında Mereto Kilisesi olarak bilinen büyük ölçüde yıkılmış yapı Müslümanlarca da kutsal kabul edilerek ziyaret ediliyor.

Mereto Dağı

Mereto adının Aramice’de dünyamın sahibi anlamına gelen Maruta’dan kaynaklandığı kabul ediliyor; Sason çevresinde kutsal bir dağ olarak kabul ediliyor. Hatta “Marattu” sözcüğü yemin yerine de geçiyor, dağın zirvesindeki kilisenin sınırları içinden alınan toprak ise akrep sokmalarında panzehir olarak kullanıyor. Ancak bir şartla; bu toprağın panzehir olması için o kişi tarafından ilk kez alınmış olması gerekiyor.

Eskiden Sason Ermenileri Vartavar Bayramı’nda kafileler halinde Mereto Dağına gelerek üç gün süren kutlamalar yaparmış. Ermeniler yöreyi terk ettikten sonra Müslümanlar Mereto’daki kutlamaları sürdürmüş.

Şehan Türbesi

Kutlamalar Sason’un Erdemli Mahallesi’ndeki Şehan Türbesi’nde başlıyor. Temmuz ayının son Perşembe günü Şehan’da buluşan Sasonlular, Cuma günü de Mereto Dağına çıkarak kutlamalar yapıyor, adak kurbanlarını kesip, yemeklerini pişiriyor; halaylar çekip türküler söylüyor.

Yapmadan Dönme!
» Mereto Dağı'nın zirvesine çıkmadan,
» Sason Kalesi'ne çıkmadan,
» Bedros Arakyal Manastırını görmeden,
» Mereto Balı ve ceviz almadan, DÖNME!

Sason'un Neyi Meşhur?

Et yemekleri, içli köfteler ve dolmalar Batman mutfağının temelini oluşturuyor. Dicle'ye özgü Şabut balığının da çok lezzetli olduğu söyleniyor.

Sason Nerede, Nasıl Gidilir?

Batmanİstanbul'a 1465 km, Ankara'ya 1012 km ve İzmir'e 1520 km uzaklıkta. Batman'a karayolu, demiryolu ya da havayoluyla ulaşmak olanaklı. Batman Sason arası 80 km.