Kromni Vadisi Tanıtımı

Erzurum-Gümüşhane karayolu üzerindeki İkisu tabelasından girip kuzeye doğru ilerlendiğinde bambaşka bir dünya ile karşılaşılıyor. Burası gizemlerle dolu Kromni Vadisi. Yunanca’da sarp kayalık anlamına gelen Kromni, Torul ve Yağmurdere arasındaki vadinin ve çok geniş bir alana yayılan 52 mahallenin ortak adı. Günümüzde burası Yağlıdere köyünün mahalleleri. Yağlıdere yolu üzerindeki Uğurtaşı köyüne sapmayıp devam edildiğinde şimdi Kromni’nin yayla olarak kullanılan mahallelerine ulaşılıyor.

20. yüzyılın başında Kromni birçok mahalle ve köyden oluşuyordu. Madenlerin kapanması nedeniyle Kromni’nin birçok mahallesi mübadeleden önce terk edilmiş, yalnızca yaşlıların yaşadığı yerler haline gelmişti. Karadeniz’in en büyük Rum yerleşimlerden olan Kromni bölgesinde büyük bölümü onlarca kilise ve şapel kalıntısı var. Kiliselere yerleşim alanlarının içinde de, kırsal alanda da rastlanıyor. Bu civarın en önemli manastırı ise Olucak (İmera) köyünde. Bir kadın manastırı olduğu bilinen manastır Vaftizci Yahya’ya adanmış. Köyün üstündeki tepeye 1710 yılında kurulduğu bilinen manastır, Gümüşhane’deki Rum manastırları arasında en son inşa edilmiş olanı. Manastırdan günümüze ana kilisesi, şapeli ve yıkık binaların kalıntıları ulaşmış. Olucak köyünde de dört kilise kalıntısı var.

Osmanlı döneminde Stavrin (Uğurtaşı) ve Kromni çevresi Gizli Hristiyanlık diye bilinen olgunun en yoğun biçimde görüldüğü yerlerden biriydi. Gizli Hristiyanların Santa, Yağlıdere, Torul çevresiyle Maçka'nın köylerinde de yaşadıkları biliniyor. Resmi belgelerde tenesur (dönmeler) olarak adlandırılan Gizli Hristiyanlar, bölge halkınca klostos (dönenler) olarak adlandırılıyormuş. Gizli Hristiyanlar, Müslüman gibi yaşıyor, ancak gizlice vaftiz olarak bir Hristiyan adı alıyor, kilise nikahı kıyıyor ve yeraltında inşa ettikleri gizli kiliselerde ibadet ediyorlarmış.

Osmanlı döneminde imparatorluğunun başka bölgelerinde de aslen Hristiyan ya da Musevi olup dışarıya Müslüman gibi görünen topluluklar varmış. 1856 yılında bu durumda olan vatandaşların eski dinlerine dönmelerine izin verilince, bu olgu ortaya çıkmış. Kromni, Santa, Şişe (Cebeli), Yağlıdere, Stavrin gibi Torul ve Maçka'nın köylerinde yaşayan gizli Hristiyanlar 15 Temmuz 1857 günü imzaladıkları bir dilekçeyle Trabzon'daki konsolosluklara başvurarak Hristiyanlığa geri döndüklerini açıklamış. Özellikle bu çevrede görülen onlarca kilise bu dönemden sonra inşa edilmiş.