Bursa'nın Erken Dönem Osmanlı Camileri

Bursa'nın 1326 yılında fethedilmesinin ardından kentte halkın dini, kültürel ve sosyal ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik cami, medrese, imaret, mektep ve hamam gibi hizmet yapıları inşa edilmiş ve kentin çehresi hızla değişme ve gelişme göstermiştir. Bu hizmet yapılarının başında gelen cami ve mescitlerimiz ibadethane olmalarının yanı sıra gündelik yaşama ilişkin paylaşımlarında yapıldığı sosyal merkezlerdir. Bursa Büyükşehir Belediyesinin Tarihi Kültürel Mirasımızın Korunması ve Yaşatılması Çalışmaları kapsamında, gerek şehir merkezi, gerekse kırsal alanlarda yok olmaya yüz tutmuş veya kullanılamaz hale gelmiş pek çok cami ve mescit, yapılan restorasyon, bakım onarım ve çevre düzenleme çalışmaları ile ayağa kaldırılarak ibadete açılmakta ve çevrelerinin de canlandırılması sağlanmaktadır.

İlklerin Şehri Bursa'da Erken Dönem Osmanlı Camilerinin en güzel örneklerini görmek mümkündür. Bursa'nın mimariye vurduğu damga, Zaviyeli, Bursa tipi, Ters T planlı, Kanatlı ve Tabhaneli gibi terimlerle, "Kalkan duvarı”, “Türk üçgeni", “Bursa kemeri" gibi ilk defa Bursa’da kullanılıp da sanat tarihi terminolojisine girmiş olan terimlerden de anlaşılmaktadır.

Köylerdeki imar faaliyetleri de tarihsel süreçte kenttin gelişimiyle doğru orantılı olmuştur. Özellikle mescitler köy merkezinin belirleyicisidir. Köy mescitleri, gerek malzeme gerekse tercih edilen plan özellikleri açısından kentte inşa edilmiş olan mescitlerden farklıdır. Köy mescitleri çoğunlukla kerpiçten inşa edilmiş köyün konut yapıları ile uyumlu bir görüntü sergilemektedir.

Bütün şehir yaklaşımıyla, gerçekleştirilen çalışmaların önemli bir bölümünü oluşturan, cami ve mescit restorasyon, bakım onarım ve çevre düzenlemeleri, büyük bir titizlik ve hassasiyet gösterilerek, disiplinler arası çalışmalar çerçevesinde gerçekleştirilmeye devam etmektedir.

Tayakadın (Daye Hatun) Cami

Osmangazi İlçesi, Tahyakadın Mahallesinde bulunan cami, Sultan Çelebi Mehmet'in süt annesi tarafından 1421 yılında yaptırılmıştır. Osmanlı Döneminde Sultanların süt annelerine daye denilmekte olup, günümüze bu ad Tayakadın olarak gelmiş, mahalle de bu caminin ismi ile anılmıştır.

Armutköy Cami

Muhammed Emin Paşa'nın da kabrinin bulunduğu Armutköy Cami ve haziresi, aynı zamanda UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne giren cami örneklerimizdendir.

Altıparmak Cami

Osmangazi İlçesi, Yahşibey Mahallesinde bulunan cami, Fatih Sultan Mehmet Döneminde (salt. 1451-1481) Hoca Muhiddin Mehmet Altıparmak tarafından yaptırılmıştır.

Doğancı Cami

Köy, Osmanlı Sultanlarının avlarda Kullandığı doğan kuşlarının bakımı ve eğitimi ile vazifeli olan saray kuşbazları sınıfından doğancıların köyü olarak bilinmektedir.

Kefensüzen Cami

Osmangazi İlçesi, Tahyakadın Mahallesinde bulunan cami, Fatih Sultan Mehmet Döneminde (salt. 1451-1481) yaptırılan Bursa'ya özgü Kalkan duvarlı camilerimizdendir.

Mollafenari Cami

Cami, 15. yüzyıl başında, Yıldırım Bayezid devrinin bilgin ve Kadılarından olan ve II. Murad Hüdavendigar devrinde şeyhülislamlık görevi verilen Molla Fenari tarafından yaptırılmıştır. Avlusunda bu öneli ilim ve devlet adamına ait mezarında mevcut olduğu Caminin çevresinde yapılan düzenleme ve park çalışması ile alanın kimliği ile uyumlu yaşam kalitesi yüksek, sağlıklı ve güvenli çevre oluşturulurken diğer yandan inanç turizminin önemli odak noktalarından olması hasebiyle gelen ziyaretçilerin ihtiyaçlarına yönelik düzenlemelerde yapılmaktadır.

Üç Kuzular Cami

Uludağ eteklerinde yer alan ve 15. yüzyılda Safiyyuddin, Açıkbaş Mehmed ve Ali isimli üç kardeş tarafından yaptırıldığı bilinmektedir. Uç Kozlar dergahı olarak uzun yıllar hizmet veren dergahın ayakta kalan cami ve türbe kısmının çevresiyle birlikte restorasyon ve çevre düzenlemesi, gelen ziyaretçilerin ihtiyaçlarının karşılanması için gerekli düzenlemeler önemli ölçüde tamamlanmıştır.

Yeşil Cami

Yıldırım İlçesi, Yeşil Mahallesinde bulunan Yeşil Cami kitabesi, planı, üslubu, süslemeleri, kullanılan malzemenin niteliği açısından Osmanlı mimarisinin erken döneminde inşa edilmiş camiler arasında özel bir yere sahiptir.

Namazgah Cami

Yıldırım İlçesi, Namazgah mahallesinde bulunur. Kara Timurtaş Bey'in oğlu Umurbey tarafından yaptırılan üstü açık bir ibadethane ve önemli zamanlarda bir toplanma yeri olarak işlev gören yapının restorasyonu ve içerisinde bulunduğu parkın düzenlemesi 2012 yılında tamamlanmıştır.

Tatararlar Cami

Yıldırım İlçesi, Selimzade Mahallesinde bulunan caminin Ali Hoca isimli bir zat tarafından 1905-19015 yılları arasında yaptırıldığı bilinmektedir.

Fazulullah Paşa Mescidi

Fazlullah Paşa Mescidi, Emirsultan Külliyesi'nin Kuzeybatısında, Emirsultan Mezarlığı batısında yer almaktadır. Kaynaklarda mescidin XV. Yüzyılda II.Murat Devri Vezirlerinden Fazlullah Paşa tarafından yaptırıldığı, Tahtakale’deki Yoğurt Hanı ve yanındaki dükkanların mescidin vakıflarından olduğu belirtilmektedir. Kuzeyine, hatta bir bölüm kuzey ve doğu bahçe duvarları üzerine inşa edildiği düşünülen tek katlı yığma ilaveler ve son cemaat mahalline yapılan müdahalelerle mescit uzun yıllardır konut olarak kullanılmıştır. Yapılan kamulaştırma sonrası projelendirilerek çevresiyle birlikte uygulama çalışması yapılmış ve ibadete tekrar açılmıştır.

Çukur Mescit

Osmangazi İlçesi, Hocataşkın Mahallesinde bulunan Çukur Mescit, yok olmaya yüz tutmuş ve kullanılamaz hale gelmiş iken, Büyükşehir Belediyesi tarafından restorasyonu tamamlanarak özgün kimliğine kavuşturulmuştur. Ayrıca binaların arasına sıkışan Mescidin etrafındaki binalar kamulaştırılarak, yıkılmıştır. Çevre düzenlemesi sonrasında bulunduğu bölgeye değer katan Cami ilk günkü ihtişamıyla kent siluetindeki yerini aldı.

Yaylacak Cami

Bursa’da ahşap esaslı inşa edilen 4 camiden biri olan Yaylacık Cami köyün merkez camisidir. Restorasyon aşamasında Müzede bulunan 200 yıllık kitabesi de ortaya çıkartılarak, tarihi caminin girişine asılmıştır.

Tahtalı Cami

Dört asırlık. Tahtalı Köyü Cami Tarihi Kültürel Mirasımızın Korunması ve Yaşatılması Çalışmaları Kapsamında orijinaline uygun olarak restore edilmiştir.

Değirmenlikızık Cami

Yöre halkı tarafından ibadetlerini yerine getirmek için sıklıkla tercih ettiği Tarihi öneme sahip camilerimizdendir.

Müftüönü Cami

Yıldırım İlçesi, Kurtoğlu Mahallesinde bulunan cami, Çelebi Mehmet döneminde 1421 yılında ivaz Şah oğlu İshak Şah tarafından yaptırılmıştır.

Yörükler Mescidi

Yıldırım İlçesi Hacıseyfettin Mahallesinde bulunan ve ykılıp, daha sonra üzerine bina yapılan Yörükler Mescidi, orijinal yerinde Büyükşehir Belediyesinin tarihi miras çalışmaları kapsamında ihya edildi. Mescit üzerine yapılan bina kamulaştırılarak, yıkılmasının ardından titiz çalışmalar neticesinde tarihi mescit dört asır önceki görüntüsü ile kent siluetindeki yerini aldı.

İnikli Camii (İznik)

19. yüzyıl camilerinden olan yapının duvarları kalem işleri ile bezelidir.

Müşküle Cami (İznik)

Köyün merkezinde, yakın zamanda köy halkının talepleri dikkate alınarak projesi ve uygulaması yapılmış cami, ibadete açılmıştır.

Umurbey Cami (Gemlik)

Uluabat Cami (Karacabey)

Bursa- Karacabey yolu üzerinde önemli bir durak noktası olan Uluabat Köyü, aynı zamanda İstanbul'un fethinde önemli görevlerde bulunmuş, Uluabatlı Hasan'ın köyüdür.

İmaret Cami (Karacabey)

Kurşunlu Cami, halk arasında imaret Cami adıyla kayıtlı olan cami; giriş kapısı alınlığındaki inşa kitabesine göre, Fatih Sultan Mehmet döneminde 861 (1456-57) yılında Abdullah oğlu Karaca Bey tarafından yaptırılmıştır.

Kemaliye Cami (Keles)

Caminin tezyinatı üzerinde yapılan bir araştırmada Cami beden duvarları ve iç yüzeyinde bulunan, 1946 tarihli Kalem işi süsleme, gravür resimler ve hat yazı örnekleri yer almaktadır.

Çakmak Cami (Harmancık)

Çakmak Köyü Caminin, pencere kenarındaki yazıdan Hicri 1310 tarihi okunmasına karşın içinde yer alan süslemelerden daha önceki bir dönemde yapıldığı düşünülmektedir. Bina içindeki duvarlarda yer alan süslemeler caminin en önemli özelliğini oluşturmaktadır.

Nalbant Cami (Harmancık)

Nalbant Köyü Caminin yapım tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Ancak giriş bölümünün zemininde yer alan büyük mermer bloklar göz önüne alındığında caminin eski bir kilise binasının üzerine inşa edildiği düşünülmektedir.

Belenoluk Cami (Orhaneli)

Belenoluk Köyü Cami 20.yy.ın başlarında yapılmış olup, iç duvarlarında yer alan değerli süslemeler günümüze kadar korunmuştur.

Çakır Yenice Cami (Büyükorhan)

Kurşunlu Cami (İnegöl)

Halk arasında imaret Cami ve Yukarı Cami de denilmekte olan Kurşunlu Camimin Yıldırım Bayezit (1389-1402) döneminde yaptırılmış olabileceği bilinmektedir.

Kulaca Cami (İnegöl)

Vakıflar Genel Müdürlüğü Mülkiyetinde bulunan İnegöl Kulaca Caminin restorasyonu Bursa İl Özel İdaresi tarafından yapılmış olup mihrap üzerinde bulunan kalem işlerine yönelik restorasyon çalışması Bursa Büyükşehir Belediyesince tamamlanmıştır.